ខ្ញុំសូមជូនសាវតារនៃឈ្មោះខេត្តកំពង់ចាមនេះ តាមសេចក្តីសៀវភៅសាវតារទាក់ទងភូមិសាស្ត្រខ្មែររបស់ លោក ឌឹក.គាម ដែលបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៩៦៨ មានដូចខាងក្រោមដោយអត់កែប្រដូចតទៅ៖
ខ្ញុំសូមជូនប្រវត្តិខេត្តកំពង់ចាមនេះ តាមសេចក្តីស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំមិនមែនចង់សរសេរពន្យល់លោកអ្នកអានឲ្យសព្វគ្រប់ តាំងពីកិច្ចការទាក់ទងនឹងរាជការទេ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ត្រង់តែពាក្យថា កំពង់ចាមតែប៉ុណ្ណោះ។
តាមពាក្យបរម្បរាថា កំពង់ចាមជាកំពង់របស់ចាម តែយើងមិនដឹងថាតើកំពង់របស់ចាមសម្រាប់ងូតទឹក ឬ កំពង់របស់ចាមសម្រាប់នេសាទ។ រឿងនេះគួរឲ្យយើងចង់ដឹងដែរ ដើម្បីឲ្យដឹងពិតនូវឈ្មោះខេត្តនៃប្រទេសកម្ពុជា ដូចយ៉ាងកំពង់ចាមជាដើមនេះ។ តើខេត្តកំពង់ចាម ជាកំពង់របស់ចាមមែនឬមិនមែន? ចំពោះរឿងនេះ ខ្ញុំសូមជូនយោបល់ដូចតទៅនេះ៖
១- តាមផែនទីដែល លោក ម៉ារសេល នេរ (Marsel Ner) និយាយពីចាមនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូចិន លោកបានបង្ហាញថានៅប្រទេសកម្ពុជា ចាមច្រើននៅក្នុងភូមិទ្រា ស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម និងជ្រោយចង្វា។ កន្លែង២នេះហើយ ដែលមានមណ្ឌលសាសនាម៊ុលស៊ុយម៉ង់ (Mulsulman) ច្រើន ត្រង់ទីតាំងខេត្តកំពង់ចាមក៏មានចាមដែរ តែមិនសូវច្រើនទេសម័យនេះ (១៩៦៨)។ ដូច្នេះពាក្យបរម្បរានេះ ក៏អាចសន្និដ្ឋានបានព្រោះថាភូមិខ្លះហៅថា ភូមិចាមដែរ ព្រោះចាមនៅច្រើន ប៉ុន្តែថាពាក្យបរម្បរាដូចជារកលាយលក្ខណ៍អក្សរគ្មាន។ មុននឹងលោកអ្នកអាចសន្និដ្ឋានថាត្រឹមត្រូវ យើងសូមសង្កេតន័យខាងក្រោមនេះសិន។
២- តាមយោបល់ លោក បូដាំង (Baudoin) ក្នុងសៀវភៅ Monographie de Kampong-Cham ថាខេត្តកំពង់ចាមនេះ គឺកំពង់រង់ចាំ។
៣- លោក ម៉ាដ្រូល (Madrolle) បាននិយាយថា លោកបានធ្វើដំណើរមកប្រទេសកម្ពុជា ហើយគាត់បានសរសេរសៀវភៅមួយក្បាលថា ខេត្តកំពង់ចាមពីដើម កំពង់ចាំ។ បើឈ្មោះនេះ លោក ម៉ាដ្រូល ថាកំពង់ចាំ តើគេចាំអ្វី? ត្រង់នេះលោកថា គេចាំសាឡាងឆ្លងទន្លេបិទនិងកំពង់ចាម។ កន្លែងដែលគេចាំសាឡាងឆ្លងសាឡាង គឺនៅត្រង់ជ្រោយថ្ម។ រឿងនេះដូចជាសមព្រោះថា សព្វថ្ងៃនេះក្តី (១៩៦៨) ពីអតីតកាលក្តី មនុស្សជាច្រើនរង់ចាំឆ្លងសាឡាងរវាងក្រុងទន្លេបិទ និងកំពង់ចាម។*
៤- តាមឯកសាររបស់ លោក កែវ ហង្ស ចាងហ្វាងរឺត្រែតសង្កាត់សួង (ឆ្នាំ២០០៨ វាបានក្លាយក្រុងសួង) ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ដែលមានតំកល់នៅក្រុមទំនៀមទម្លាប់ថា កំពង់ចាម ពីដើមគេហៅថា កំពង់ចាំ។ តាមសេចក្តីដំណាលនៃឯកសារនេះថា កំពង់នេះគេមកចាំដង្ហែរសេ្តចបក្សីចាំក្រុងឆ្លងទៅត្រើយខាងកើត។ **
បើយើងយកឯកសាររបស់ លោក កែវ ហង្ស មកប្រៀបធៀបគ្នានឹងលោក ម៉ាដ្រូល ឃើញថាស្របគ្នា មានប្លែកគ្នាបន្តិចបន្តួចតែត្រង់៖
- លោក កែវ ហង្ស ថាចាំដង្ហែរស្តេចបក្សីចាំក្រុងទៅត្រើយខាងកើត។
- សៀវភៅ Circonscription de Kampong Cham ថាកំពង់រង់ចាំ។
- លោក ម៉ាដ្រូល ថាចាំឆ្លងសាឡាងទៅវិញទៅមក ពាក្យថា ចាំឆ្លងនេះឃើញថាស្របគ្នា។ លោកទាំងបីនេះមិនបាននិយាយពីសាសន៍ចាមសោះ ឃើញតែនិយាយពី សាឡាង បក្សីចាំក្រុង និងចាំ។
៥- នេះជាយោបល់របស់ខ្ញុំ។ រឿងខេត្តកំពង់ចាមនេះ យើងបានពិនិត្យទៅតាមផែនទីភូមិសាស្រ្តរួចហើយ យើងបែរមកពិនិត្យតាមអក្ខរាវិរុទ្ធម្តង។ ខ្មែរយើងពីដើមសរសេរច្រើនតែខ្ជីខ្ជាបន្តិច ដូចយ៉ាងសិលាចារឹកនគរវត្ត ខ្ញុំសូមជួនពាក្យខ្លះ កុំបីមាន សរសេរ កុំម្បីមាណ។ ខ្ញុំ គេសរសេរថា ខ្ញុំម ឃើញថា គេចូលចិត្តមាននិគ្គហិត ហើយនៅឆ្លៀតប្រកបនឹងព្យញ្ជនៈ ម ទៀត។ ពាក្យថា កំពង់ចាម នេះក៏មានព្យញ្ជនៈ ម ដែរ ហើយនៅសិលាចរិកនគរវត្តមានពាក្យមួយ ចាំ សរសេរ ចាំម្ម (ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមសូមកុំល្លាំង អនុភាព្យបែកខ្លាំងលើស សាសធុតចាំម្ម ដូចព្រះហនុមាន***) ដូច្នេះពាក្យនេះ ចាំ គេអាចសរសេរបានថា ចាំម្ម ចាំម ចាម់ (ឧទាហរណ៍៖ ចាម់ នេះដែលអាចអានបានថា ចាំ បានដែរ ជាហេតុមួយនាំឲ្យច្រឡំនឹងពាក្យថា សាសន៍ចាម បើសិនណាជាគេសរសេរគ្មានបន្តក់។ តែពាក្យថា ចាំ គេសរសេរមិនឲ្យប្រកបនឹង ម ទេ (១៩៦៨) តែសម័យនោះគេសរសេរមានទៅវិញ ដូច្នេះបានជាពាក្យថា កំពង់ចាំ ទៅជា កំពង់ចាម ទៅវិញ។
ការត្រិះរិះខាងអក្ខរាវិរុទ្ធឃើញថា ម៉ាដ្រូលក្តី សៀវភៅ Circonscription de Kampong Chamក្តី និងឯកសាររបស់ លោក កែវ ហង្ស ក្តីឃើញមានន័យដូចគ្នា ដូច្នេះយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា កំពង់ចាំ។
មតិខ្ញុំមិនចង់កែប្រែឈ្មោះ កំពង់ចាម ទៅជា កំពង់ចាំ ទេ ហេតុដែលខ្ញុំយកឈ្មោះខេត្តនេះមកជូន ព្រោះខ្ញុំចង់ឲ្យលោកអ្នកអានជ្រាបនូវឈ្មោះខេត្តនេះឲ្យបានច្បាស់នូវសាវតារដើម។ បើលោកអ្នកអានឃើញសាវតារឈ្មោះខេត្តនេះច្បាស់ ហើយមានជាលាយលក្ខណ៍អក្សរផង សូមសរសេរជូនពត៌មានមក ក្រុមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៅវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត។
*****
* បច្ចុប្បន្ននេះលែងមានសាឡាងហើយ ដោយសារគេសង់ស្ពាន គីហ៊្សូណា ពីឆ្នាំ២០០១។
** អាចរកអានបន្ថែមនៅសៀវភៅ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរតាមសិលាចារឹក និងរឿងព្រេង ដោយ បណ្ឌិត រស់ ចាន់ត្រាបុត្រ។
*** សិលាចារិកនគរវត្ត ទំព័រ ១០៩។
យាយ ម៉ាប់
តា ម៉ាប់
តាម៉ាប់ & យាយម៉ាប់ 
ពាក្យកំពង់នេះមិនមែនជាពាក្យខ្មែរទេ ជាពាក្យដែលខ្ចីពីម៉ាឡេយកមកប្រើ។
ពាក្យមាស ក៏មិនមែនពាក្យខ្មែរដែរ ជាពាក្យម៉ាឡេ។ ម៉ាឡេថា ម៉ាស….
អរគុណតាស៊ីក្លូ ដែលបានមកលេង និងសាសង ហេហេហេ។ អរគុណចំពោះពាក្យទាំងនេះ ខ្ញុំមិនបានដឹងទាល់តែសោះ។ ខ្មែរស្គាល់ម៉ាឡេយូរហើយ ហើយម៉្យាងទៀត ពាក្យកំពង់ចាំ និងកំពង់ចាមនេះ មិនដឹងមានប្រវត្តិកើតករនៅឆ្នាំណាផង គ្រាន់តែដឹងថាមិនមែនជាពាក្យថ្មី ហើយប្រាកដជាកើតមានក្រោយ ខ្មែរស្គាល់ម៉ាឡេ។
ចុមយក្ស សុខៗលេចមុខតាស៊ីក្លូមកពីណាហ្នឹង? ចឹងបានធំក្លិន ល្មុតទុំណាស់ សង្ស័យតែដក មេ ច្រុលទេដឹង?
ប្រហែលហើយមិនដឹង!
ពាក្យ កំពុង ហ្នឹងខ្ញុំមិនទាន់ជឿមួយរយភាគរយថាជាពាក្យ ម៉ាឡេ ទេ ។ គឺមិនទាន់ដឹងថា ម៉ាឡេ យកពីខ្មែរ ឬ ខ្មែរយកពីម៉ាឡេ ។ កាលពីសម័យរុងរឿង ខ្មែរយើងមានទំនាក់ទំនងជាច្រើនជាមួយម៉ាឡេ ។ ហើយប្រហែលមានឥទ្ធិពលលើប្រទេសផងក៏មិនដឹង ។ មានកូនភ្នំតូចមួយនៅម្ចុំបឹង Chini ស្រុកម៉ាឡេ ដែលគេសន្និដ្ឋានថាគ្រឹះប្រាសាទបូរាណសាងដោយសេ្តចខ្មែរ ។
កំពង់ចាម < កំពង់ (ភូមិ) + ចាម = ភូមិចាម
http://learn4khmer.wordpress.com/2009/06/11/chams/
អរគុណ និមល ដែលបានភ្ជាប់តំណភ្ជាប់មកជាមួយ។ មិនដឹងថា សាម៉ាឌី គាត់ស្រាវជា្រវខ្លួនឯង ឬ ក៏ដកស្រង់។ តាមអត្ថបទរបស់គាត់ក៏អាចយកជាការបានដែរ។
តាមយោបល់ខ្ញុំ ពាក្យថា «កំពង់ចាម» គឺមានន័យថា «ភូមិចាម»។
តាមភាសាចាម ឬ ម៉ាឡេ ៖
– កំពង់ មានន័យថា ភូមិ
village :: desa, kampong, kampung, pemukiman, permukiman
villages :: desa-desa, desa-desanya, kampung-kampung, kampung-kampungnya
http://www.dicts.info/dictionary.php?l1=English&l2=Malay&word=village&Search=Search
តាមន័យនេះ កំពង់ធំ ប្រហែលជា ភូមិធំ, កំពង់ស្ពឺ ប្រហែលជា ភូមិស្ពឺ
យើងដឹងហើយថា ភាសាខ្មែរបានទទួលឥទ្ធិពលពីភាសាដទៃដូចជាបាលី សំស្ក្រឹត សៀម ចិន យួន ក្នុងនោះក៏មានភាសាចាម-ម៉ាឡេដែរ ដូចជាពាក្យ «ផ្សារ» «ក្រដាស» «ប្រឡាំងកាស» «មង្ឃុត» «សាប៊ូ» «បបូរ(មាត់)»,,,
http://learn4khmer.wordpress.com/2009/06/11/chams/
បាទ សូមអរគុណ ចំពោះការបញ្ចេញយោបល់។ សៀវភៅនេះសរសេរតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៨ មិនដឹងថាមាននរណាបន្តការងារស្រាវជ្រាវនេះ ទៀតឬអត់ផង។ បើតាមខ្ញុំដឹងនៅសតវត្សទី១៧ ខ្មែរហៅខេត្តកំពង់ចាមថា កំពង់សៀម (ត្រើយខាងលិច) និង ត្បូងឃ្មុំ (ត្រើយខាងកើត) មិនទាន់កកើតមានជាពាក្យ កំពង់ចាមនេះទេ។ ឯចាមឯណោះវិញ រត់ចូលមកនៅដីខ្មែរនៅតំបន់នោះក្រោយសតវត្សទី១៧ទេ ចឹងអាចថាជា ភូមិចាម អញ្ចឹងក៏សមហេតុផលដែរ។
មានប្រវត្តិផ្សេងទៀតដែលនិយាយអំពីខេត្តកំពង់ចាម មើលទីនេះ http://learn4khmer.wordpress.com/2009/06/11/chams/
អរគុណ ខ្ញុំបានមើលរួចហើយ និមលយកឲ្យពីពូឌីឯង ឲ្យមើល។
Reblogged this on កំពង់ចាម កំពង់ចិត្ត and commented:
ការពិភាក្សាពីកំណើតពាក្យ កំពង់ចាម